HAYVANLARDAKİ KOKU DUYULARI

Insanlar ile hayvanlarin, burunlarini kullanim amaçlari farklidir. Hayvanlar alemindeki canlilar, koku alma organlarini genellikle yiyecek aramak, avlanmak, kendi aralarinda haberlesmek, yön bulmak, eslerinin, yavrularinin yerini belirlemek için kullanirlar. Kuslar, memeliler, sürüngenler, baliklar, böcekler ve diger hayvanlar yasadiklari ortamlara en uygun koku alma sistemleriyle donatilmislardir.

Hayvanlarin yaratilislarindan ders alinmasi gerektigi Kuran'da söyle bildirilir:

Sizin için hayvanlarda da elbette ibretler vardir… (Nahl Suresi, 66)

Gerçekten hayvanlarda da sizin için bir ders (ibret) vardir… (Müminun Suresi, 21)

KOKU UZMANLARI : KÖPEKLER

Köpeklerin kokulara karsi olaganüstü hassas burunlari vardir. Havadaki en küçük oranlardaki kokulari dahi güçlük çekmeden tespit ederler. Hatta bazi köpek türlerinin koku duyarliligi insanlardakinin bir milyon katidir.

Burunda sahip oldugumuz toplam 5 santimetrekare olan koku bölgesinin büyüklügü, köpeklerde 150 santimetrekareye kadar çikmaktadir. Köpeklerin burunlarindaki koku hücrelerinin sayisi da bizimkilerden kat kat fazladir. Söz konusu özellikleri nedeniyle köpekler, insanlarin ve gelismis elektronik cihazlarin altindan kalkamayacagi isleri basarirlar. Örnegin koku alma duyusu kuvvetli bir köpek türü, koku duyusunu kullanarak hiçbir belirtinin görülmedigi bölgelerde iz sürebilir ve bu izleri takip edebilir .

Yeryüzündeki sayisiz kokuya ragmen köpekler sasirmazlar. Öyle ki pek çok koku arasindan aradiklarini rahatlikla seçebilirler. Köpekler soluk alip verirken degisik bir yöntem kullanmaktadirlar. Bir sey koklayan köpek nefes verirken burnunu oynatmakta, böylece hava yan taraftaki yariklardan arkaya dogru gitmektedir. Bu özel tasarim sayesinde köpegin disariya verdigi hava, kokunun kaynagindan farkli bir yöne akmaktadir. Böylece nefesteki hava ile kokunun karismasi önlenmektedir.

Eger aklinizi kullanabiliyorsaniz, O, dogunun da, batinin da ve bunlar arasinda olan herseyin de Rabbidir... (Suara Suresi, 28)

BALIKLARDA KOKU ALMA

Koku alma neredeyse baliklarin tümü için önemlidir. Baliklardaki koku bölgesi burunlarinin arka yüzeyinde yer alir. Sudaki çözünmüs koku moleküllerini takip ederek yiyeceklerini bulurlar. Ayrica koku duyulari onlari tehlikelere karsi uyarir; baliklar yaralanmis bir baligin kokusunu aldiklarinda alarm durumuna geçerler.

Bir köpek baligi insanlardaki gibi burun deliklerine sahiptir, fakat onlari sadece koku almak için kullanir. Yüzerken, burun deliklerinden giren sudaki molekülleri tahlil eder. Beyninin yaklasik olarak üçte biri koku almaya ayrilmistir. Köpek baliklarindaki koku alma mekanizmasi tamamen kendine özgüdür. Bu sayede, kokuyu kaynagina kadar takip edebilir; denizdeki bir damla kanin, diger hayvanlardan kaynaklanan çok küçük oranlardaki kimyasal maddelerin kokusunu alabilirler. Örnegin bir yüzme havuzu dolusu suyun içindeki damla sivi tuna baliginin kokusunu hissedebilirler.

Koku duyusu en çok arastirma konusu olan baliklardan birisi de somonlardir. Somon yavrulari kis aylarinin sonunda akarsularda yumurtalardan çikarlar. Kimi türleri yumurtadan çikmalarinin hemen ardindan, kimileri birkaç hafta beslendikten sonra, kimileri ise akarsularda birkaç yil geçirdikten sonra denize ve okyanusa dogru göç ederler. Açik denizlerde birkaç yil geçiren ve üreme olgunluguna erisen somonlar bu defa insani saskinliga düsüren bir yolculuk daha yaparlar.

Somonun bu göçündeki hedefi kendisinin yumurtadan çiktigi yer, amaci da burada yumurtalarini birakmaktir. Bu yolculugu ilkine oranla çok daha zorludur. Çünkü irmagin güçlü akintisina karsi yüzer, siçrayarak çaglayanlari ve selaleleri asar. Her somon dünyaya geldigi irmak yatagina veya nehir koluna ulasmak için yüzlerce hatta binlerce kilometre kateder ve inanilmaz gibi görülen bu yolculugu basarir. Çünkü somonlar bir yön bulma duyusu gibi çalisan mükemmel bir koku alma sistemine sahiptir.

Somon iki delikli bir burna sahiptir. Su bir delikten girer, digerinden çikar. Bu delikler baligin soluk almasiyla es zamanli olarak açilip kapanacak sekilde tasarlanmistir. Böylelikle somon suda bulunan çözünmüs haldeki koku moleküllerini aninda tahlil eder. Her irmak kolunun, bitkiler, hayvanlar ve topraktan kaynaklanan kendine özgü kokusunu algilar, daha bir yavruyken denize yaptigi yolculukta koku hafizasina kaydettikleriyle karsilastirarak göçünü tamamlar. Kisacasi koku alma duyusu, binlerce kilometrelik yolculugunda, uzman bir rehber gibi somona yol gösterir.

Süphesiz somon baliginin koku duyusunun hassasiyeti, Allah'in yaratisindaki ihtisami gözler önüne seren sayisiz delilden birisidir. Allah bir ayetinde söyle bildirmistir:

Göklerin ve yerin yaratilmasi ile onlarda her canlidan türetip-yaymasi O'nun ayetlerindendir. Ve O, dileyecegi zaman onlarin hepsini toplamaya güç yetirendir. (Sura Suresi, 29)

KOKU KAŞİFLERİ : SİVRİSİNEKLER

Sivrisinekler koku alma duyunuzu kullanarak sizden 64 kilometre uzaktaki bir kokunun kaynagini bulabilir üstesinden gelirler.

Disi sivrisinegin, yumurtalarinin gelismesi için kana ve kendisinin üretemedigi bazi kimyasal maddelere ihtiyaci vardir. Bu kimyasal maddeler arasinda özellikle kolesterol ve B vitamini sayilabilir. Bunlari da insanlar veya hayvanlardan temin eder. Disi sivrisinegin kanini emecegi avini seçimi gelisigüzel degildir. Disi sivrisinek ihtiyaçlarini en iyi sekilde karsilayacak olan canlilari tercih eder. Bu canlilarin yerini de öncelikle koku alma duyusunu kullanarak belirler. Sivrisinekler öylesine uzmanlasmis bir koku duyusuna sahiptirler ki insan vücudundan havaya yayilan minicik miktardaki kimyasal maddeleri saptayabilirler. Insan bedeninden kaynaklanan kokular, nefes ile birlikte disari verilen karbondioksit gazi ve diger kokular havada yayilir. Disi sivrisinek de iste bu kokulari algilayacak donanima sahiptir. Koku molekülleri boyunca zikzak yaparak avinin yerini rahatlikla bulur. Bunun ardindan da vücudundaki hassas isi algilayicisi ile damarin yerini kesin bir biçimde tespit eder.

Elbette 1 santimetrelik bir canlinin kilometrelerce ötedeki avinin yerini koklayarak bulmasi, dahasi bu kokuyu tahlil etmesi dikkat çekicidir. Sivrisinegin son derece gelismis koku alma sistemi, vücudundaki muazzam donanimlardan sadece birisidir ve insanin Allah'in kusursuz sanatini bir kez daha fark etmesini saglayacak önemli bir yaratilis gerçegidir. Sivrisinegin küçük vücudundaki koku alma sistemi sinirsiz yaratilis delillerinden birisidir. Sivrisinegin ne kadar önemli bir örnek oldugu Kuran'da söyle bildirilir:

Süphesiz Allah, bir sivrisinegi de, ondan üstün olani da, (herhangi bir seyi) örnek vermekten çekinmez. Böylece iman edenler, kuskusuz bunun Rablerinden gelen bir gerçek oldugunu bilirler; inkâr edenler ise, "Allah, bu örnekle neyi amaçlamis?" derler…(Bakara Suresi, 26)

ARILARIN KOKLAYARAK HABERLEŞMELERİ

Arilarin kendi aralarindaki haberlesme yöntemlerinden birisi feromonlardir. Bir ari kolonisindeki on binlerce ari kendi aralarinda feromonlar, diger bir deyisle kimyasal sinyaller araciligiyla iletisim kurarlar. Arilar kendi kolonilerine ait olan diger arilari kokularindan tanirlar; koloni disindan bir ari kovana girmeye kalkarsa, farkli kokusundan hemen taninir ve kovandan atilir. Bir çiçegin nektarini tüketen ari onu özel bir kokuyla isaretler; diger arilar da bu kokuyu fark eder, böylece vakit ve enerji kaybetmezler. Her ari feromonlarin tasidigi mesajlari algilayacak bir koku alma sistemine sahiptir. Koku alici hücreleri antenlerinde yer alir.

Arilarin bal yapabilmek için nektara ihtiyaçlari vardir. Bu yüzden pek çok farkli çiçegi ziyaret eder ve kisa sürede hangilerinin en çok nektar verdigini ögrenirler. Arilarda, çiçeklerin kokularini tanimayi saglayan özel bir mekanizma vardir. Bu mekanizma sayesinde çiçeklerden aldiklari koku bilgilerini "süzmek"te ve hangilerinin kendilerine gereken nektari daha iyi verebilecegini anlamaktadirlar. Bu küçük canlilarin koku alirlarken bu kadar bilinçli ve akilli davranmalarinin tek bir izahi vardir. Arilar da evrendeki her canli gibi Allah'in dilemesiyle var olmuslardir ve yine O'nun ilhamiyla hareket etmektedirler. Kuran'da, bu durum söyle haber verilir:

Rabbin bal arisina vahyetti: Daglarda, agaçlarda ve onlarin kurduklari çardaklarda kendine evler edin. Sonra meyvelerin tümünden ye, böylece Rabbinin sana kolaylastirdigi yollarda yürü-uçuver. Onlarin karinlarindan türlü renklerde serbetler çikar, onda insanlar için bir sifa vardir. Süphesiz düsünen bir topluluk için gerçekten bunda bir ayet vardir. (Nahl Suresi, 68-69)

© 2005 Harun Yahya. www.kokutatmucizesi.com

Bu sitede yayinlanan tüm materyali, siteyi referans göstermek kosuluyla telif hakki ödemeksizin kopyalayabilir ve çogaltabilirsiniz.